- Ostatnia aktualizacja: 27/11/2023
Jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK) to długotrwała choroba oczu, która stopniowo pogarsza wzrok u dorosłych. W JPOK następuje charakterystyczne uszkodzenie nerwu wzrokowego oraz utrata komórek zwojowych siatkówki wraz z ich połączeniami nerwowymi (aksonami).
JPOK jest najczęstszą postacią jaskry w Polsce, powodującą utratę włókien nerwu wzrokowego, często mającą podłoże genetyczne.
Jaskra pierwotna otwartego kąta to choroba oczu, która nie ma specyficznych objawów we wczesnym stadium, przez co pacjenci mogą nie być świadomi swojej choroby. Dotyczy obu oczu, rozwijając się niesymetrycznie – co oznacza, że jedno oko ma znacznie poważniejsze uszkodzenia niż drugie.
Szacuje się, że na całym świecie jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK) dotyka około 57,5 miliona ludzi, co stanowi globalne występowanie na poziomie 2,2%. W Europie jaskrą JPOK było dotkniętych 7,8 miliona osób, a całkowite występowanie wynosi 2,51%.
Podczas specjalnego badania oka, które nazywa się gonioskopią, lekarz sprawdza, czy płyn w oku może swobodnie przepływać. To badanie pomaga lekarzowi zrozumieć, czy masz większe ryzyko zachorowania na jaskrę pierwotną otwartego kąta. Poniżej dowiesz się więcej na temat tej choroby.
Spis treści
Objawy
- Utrata obwodowego (bocznego) widzenia
- Utrata ostrości widzenia
- Ból głowy
- Rozmyte widzenie
- Trudności z adaptacją do ciemności
- Podwyższone ciśnienie śródgałkowe
- Czasami pacjenci mogą doświadczać bólu i dyskomfortu oczu związanego z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym.
Przyczyny
Dokładna przyczyna jaskry pierwotnej otwartego kąta (JPOK) jest nieznana, ale istnieje kilka czynników ryzyka, które mogą zwiększyć prawdopodobieństwo rozwoju tej choroby. W poniższym nagłówku je wymienimy.
Co zwiększa ryzyko jaskry pierwotnej otwartego kąta?
Poniższe czynniki ryzyka zostały przedstawione w Albert and Jakobiec’s Principles and Practice of Ophthalmology (2022):
- Wiek (powyżej 60 lat – ten wiek potwierdza również Glaucoma Research Foundation, jednak warto pamiętać o tym, że istnieje ryzyko zachorowania w młodszym wieku)
- Rodzinne występowanie jaskry
- Afrykańskie lub latynoskie pochodzenie
- Cienka rogówka
- Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe (ciśnienie w oku)
- Cukrzyca
- Wysokie ciśnienie krwi
- Choroby układu sercowo-naczyniowego
- Krótkowzroczność (miopię)
- Uszkodzenie oka lub wcześniejsza operacja oka
- krótkowzroczność,
- antykoncepcja,
Mechanizm powstawania
Dokładny mechanizm powstawania jaskry pierwotnej otwartego kąta (JPOK) nie jest jeszcze w pełni zrozumiany, ale wiadomo, że jest to złożony proces z udziałem wielu czynników. Istnieją dwie główne teorie wyjaśniające mechanizm powstawania tej choroby:
- Teoria mechanicznego urazu – sugeruje, że podwyższone ciśnienie śródgałkowe (IOP) powoduje uszkodzenie nerwu wzrokowego. Dowody na takie uszkodzenia pochodzą m.in. z badań na niewielkich ssakach.
- Teoria zmiany perfuzji naczyniowej – mówi o problemach z dopływem krwi do oka, co może doprowadzić do uszkodzenia nerwu wzrokowego.
Te dwie teorie mogą się łączyć oraz występować oddzielnie.
Etapy rozwoju jaskry pierwotnej otwartego kąta
- Etap 0 (normalne pole widzenia)
- Etap I (wczesne stadium)
- Etap II (umiarkowane stadium)
- Etap III (zaawansowane stadium)
- Etap IV (ciężkie stadium)
- Etap V (stan końcowy)
W jaki sposób diagnozuje się i rozpoznaje jaskrę pierwotną otwartego kąta?
Jaskra pierwotna otwartego kąta (POAG) jest zwykle diagnozowana podczas rutynowego badania oka, które obejmuje ocenę dna oka i badanie pola widzenia (za pomocą perimetrii). Wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, mierzony tonometrem, nie jest konieczny do diagnozy.
Diagnoza uwzględnia szereg czynników. Kluczowe są:
- Ciśnienie wewnątrzgałkowe – ważny, ale nie jedyny czynnik ryzyka.
- Wygląd tarczy nerwu wzrokowego – lekarze szukają specyficznych cech JPOK, takich jak wklęsłe zagłębienie lub zwężenie naczyń krwionośnych.
- Pole widzenia – badane pod kątem specyficznych defektów widzenia związanych z JPOK.
- Inne czynniki ryzyka – wiek, historia rodziny, grubość centralnej rogówki, ciśnienie krwi, cukrzyca.
Leczenie jaskry pierwotnej otwartego kąta
Leczenie jaskry pierwotnej otwartego kąta (JPOK) obejmuje:
- Leczenie farmakologiczne – stosowanie kropli do oczu, które zmniejszają ciśnienie wewnątrzgałkowe, np. beta-blokery, agoniści receptora alfa2, inhibitorzy anhydrazy węglanowej, analogi prostaglandyn i inne.
- Leczenie chirurgiczne – procedury takie jak trabekulektomia, w której tworzy się nowy odpływ płynu wodnistej, lub implantacja drenażu, który pomaga odprowadzać płyn wodnisty z gałki ocznej.
W niektórych przypadkach leczenie farmakologiczne i chirurgiczne może być łączone. Wczesne wykrycie i leczenie są kluczowe dla zapobiegania lub spowolnienia utraty wzroku.
Czym grozi brak podjęcia leczenia?
Jeśli jaskra pierwotna otwartego kąta pozostanie nieleczona, może prowadzić do postępującej utraty pola widzenia i, w skrajnych przypadkach, do całkowitej utraty wzroku.
Jakie są perspektywy dla osób z jaskrą otwartego kąta?
Większość pacjentów z jaskrą pierwotną otwartego kąta (POAG) nie osiągnie całkowitej utraty wzroku, ale może doświadczać znacznych ograniczeń w funkcji wzroku i jakości życia. W ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci wprowadzono wiele postępów w leczeniu jaskry, ale nadal potrzebne są dalsze badania nad patofizjologią choroby i czynnikami ryzyka, aby poprawić rokowanie osób z jaskrą.
Na czym polega zapobieganie i profilaktyka?
Nie ma sposobu na zapobieganie jaskry pierwotnej otwartego kąta (POAG), ale istnieją czynniki ryzyka, które można kontrolować, aby zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby lub opóźnić jej postęp, należą do nich:
- kontrola ciśnienia krwi,
- unikanie palenia tytoniu,
- regularne badania okulistyczne,
- kontrola cukrzycy
- unikanie nadmiernego spożycia alkoholu.
Jakie są różnice między jaskrą pierwotną otwartego kąta a jaskrą pierwotną zamkniętego kąta?
| Jaskra pierwotna otwartego kąta | Jaskra pierwotna zamkniętego kąta | |
|---|---|---|
| Typ choroby | Przewlekła choroba z niewieloma objawami | Ostra choroba z nagłymi objawami |
| Budowa ciśnienia | Ciśnienie oka buduje się stopniowo | Ciśnienie oka buduje się nagłe |
| Stan medyczny | Nie jest sytuacją awaryjną, ale może powodować problemy z widzeniem na przestrzeni czasu | Jest sytuacją awaryjną wymagającą natychmiastowej pomocy medycznej |
| Objawy | Zwykle bezobjawowa na początku choroby | Może powodować nagłe objawy, takie jak silny i pulsujący ból oka, zaczerwienienie oczu, zamazane widzenie, ból głowy oraz nudności i wymioty |
| Częstość występowania | Najczęstsza forma jaskry, występująca u 90% osób z tą chorobą | Mniej powszechna |
| Leczenie | Zwykle leczona za pomocą leków obniżających ciśnienie wewnątrzgałkowe | Może wymagać pilnej interwencji chirurgicznej, aby zmniejszyć ciśnienie wewnątrzgałkowe |
| Konsekwencje | Prowadzi do stopniowego uszkodzenia nerwu wzrokowego, co prowadzi do utraty pola widzenia | Charakteryzuje się nagłym wzrostem ciśnienia wewnątrzgałkowego, co prowadzi do bólu oka, zaburzeń widzenia i w skrajnych przypadkach do utraty wzroku |
Jakie są zalecenia dotyczące częstotliwości badań okulistycznych dla osób z ryzykiem rozwoju jaskry otwartego kąta?
Osoby z czynnikami ryzyka jaskry pierwotnej otwartego kąta (JPOK), takie jak osoby powyżej 40 roku życia, osoby z rodziny z jaskrą w wywiadzie, osoby z wysokim ciśnieniem krwi, cukrzycą lub krótkowzrocznością, powinny regularnie poddawać się badaniom okulistycznym. Osoby z podejrzeniem jaskry, ale bez potwierdzonej diagnozy, są zwykle badane co 6-24 miesiące.
Jakie są zalecenia dotyczące diety dla osób z jaskrą pierwotną otwartego kąta?
Nie ma specyficznych zaleceń dotyczących diety dla osób z jaskrą pierwotną otwartego kąta.
