Czy zdarzyło Ci się kiedykolwiek mieć wrażenie, że widzisz pływające męty, latające muszki, cienie, pajęczyny lub chmurki w oczach? Prawdopodobnie były to właśnie męty w oku,
czyli degeneracyjne zmętnienia ciała szklistego- łac. myodesopsia.
Choroba najczęściej występuje po 50 roku życia i dotyczy zarówno kobiet jak i mężczyzn. Pojawia się rzadko w 20-30 roku życia. Dolegliwości często pojawiają się nagle i mogą przybierać postać czarnej plamy, która się porusza. Z czasem pacjenci przyzwyczają się
i zapominają o niej.
Co to są męty w oku?
Męty (muscae volitantes) to wrażenia wzrokowe spowodowane przez zmętnienia ciała szklistego. Rzucając cień na siatkówkę, tworzą wizualne postrzeganie szarych liniowych nitek, okrągłych czy guzowatych kształtów. Poruszają się one podczas ruchu oczu i głowy. Przypomina to nieco zanieczyszczenia zmieniające pozycje w galaretowatej substancji.
Męty są lepiej widoczne podczas patrzenia na jasne tło ściany czy książki lub na błękitne niebo. Męty ciała szklistego mogą być łatwe do zauważenia w czasie czytania, prowadzenia pojazdu, oglądania programów telewizyjnych czy pracą przed komputerem.
Męty w oku – przyczyny powstawania
By lepiej poznać i zrozumieć czym są i jak powstają tzw. męty w oku, z ang. „floaters”,
należy nieco pochylić się nad budową oka.
W młodym etapie życia człowieka, ciało szkliste wypełnia środek oka jednorodnym, przejrzystym żelem. Macierz zewnątrzkomórkowa składa się z 98% z wody i zaledwie 2% makrocząsteczek, które odpowiadają za przejrzystość i fizjologiczne funkcje w oku. Najważniejszymi makrocząsteczkami są: kwas hialuronowy i kolageny. Z wiekiem jednorodność ciała szklistego ulega zmniejszeniu.
Początkowe zmiany zwyrodnieniowe spowodowane są starzeniem – powodują upłynnienie ciała szklistego. W wyniku tego procesu powstają małe luki lub cysterny. Mimo, że dokładna przyczyna powstawania mętów nie jest jasna, to przyjmuje się, że wynika ona z dysocjacji hialuronianu z cząstek kolagenu. Umożliwia to sieciowanie i agregacje kolagenu we włókna makroskopowe, które rozpraszają wiązki światła i odpowiadają za pojawienie się mętów. Dochodzi również do kumulacji różnych produktów przemiany materii w obrębie ciała szklistego.
Predyspozycje do powstawania mętów:
- krótkowzroczność,
- cukrzyca- witreopatia cukrzycowa,
- zapalenie nerwu wzrokowego,
- mechaniczne urazy oka,
- stosowanie leków np. chlorochiny,
- zmiany pozapalne,
- fizjologiczne procesy starzenia i zmiany strukturalne ciała szklistego,
- chirurgiczne leczenie zaćmy,
- tylne odwarstwienie ciała szklistego tzw. PVD,
- inne dystrofie witreoretinalne,
- zanik tętnicy hialinowej w okresie płodowym.
Upłynnienie centralnej części ciała szklistego daje się we znaki przez miesiące a nawet lata.
Są opisywane jako drobne ruchome nitki, liczne plamki, różne kształty zmętnień przypominające pajęczyny. Mety możemy podzielić na pierwotne i wtórne.
Powstawanie pierwotnych męt w oku
Pierwotne męty są wywołane:
- zmianami zwyrodnieniowymi związanymi ze starzeniem się (hialoza asteroidowa),
- krótkowzrocznością,
- torbielami ciała szklistego .
Powstawanie wtórnych męt w oku
Męty wtórne powstają w wyniku zapalenia oka w stanach:
- zapalenia błony naczyniowej oka,
- chłoniaka wewnątrzgałkowego („zespół maskarady”),
- amyloidozy,
- wylewów krwi np. synchysis scintillans,
- torbieli ciała szklistego,
- po iniekcjach doszklistkowych z lekiem powstają pęcherzyki oleju silikonowego.
Diagnostyka męt w oku
Męty ciała szklistego są najczęściej widoczne podczas:
- badania oftalmoskopem
- lampie szczelinowej
- ultrasonografii USG
- OCT (optycznej koherentnej tomografii)
Konieczne jest zbadanie przedniej części ciała szklistego komórek barwnikowych (objaw Shaffera). Pośrednia oftalmoskopia z wgłębieniem twardówki może wykluczyć drobne rozdarcie lub pęknięcie siatkówki. Występowanie PVD można zbadać w lampie szczelinowej
z soczewką 90 dioptrii, identyfikując szaro-czarne pasmo materii w ciele szklistym.
Krwotok do ciała szklistego i objaw Shaffera zwiększają ryzyko rozerwania siatkówki nad PVD.
Jeśli PVD lub krwotok uniemożliwia przeprowadzenie badania wziernikiem ocznym,
wskazane jest wykonanie ultrasonografii USG. USG umożliwia ocenę badania całego ciała szklistego. Może ona ocenić ruch ciała szklistego za pomocą sakkad ocznych, co jest ważnym aspektem wpływu ciała szklistego na zadania wzrokowe, takie jak czytanie czy prowadzenie pojazdu. Stopień zmętnień obiektywnie rejestrujemy w OCT (optycznej koherentnej tomografii).
Skala wg. Brasse
Przy diagnozowaniu zmętnień może być pomocna skala wg. Brasse z podziałem na 5 grup.
Jest pomocna przy decyzji o podjęciu leczenia zabiegiem witreolizy laserowej.
- Grupa pierwsza: miejsce pochodzenia mętów w oku- operculum siatkówki (YAG zawsze możliwy),
- Grupa druga: miejsce pochodzenia- tylna błona graniczna ciała szklistego np. pierścień Weissa, błona włóknista (YAG prawie zawsze możliwy),
- Grupa trzecia: miejsce pochodzenia : zrąb ciała szklistego, kondensacja struktur włókien kolagenowych do postaci nitek, chmur,
- Grupa czwarta: miejsce pochodzenia mętów w oku: tylna torebka soczewki, jatrogenne męty ciała szklistego po tylnej kapsulotomii (YAG prawie zawsze możliwy),
- Grupa piąta: Bez specyficznego miejsca pochodzenia. Większość mętów to zmętnienia zapalne, zwyrodnieniowe, traumatyczne, amyloidozy, ciała obce itd. (YAG prawie nigdy niemożliwy).
Jak leczyć męty w oku?
Degeneracyjne męty ciała szklistego nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla wzroku i nie jest związane z jej utratą. Z tego powodu leczenie nie jest ani absolutnie konieczne ani pilne. Ostateczna decyzja o leczeniu skupia się na subiektywnych skargach pacjenta w polu widzenia i nieudogodnień w codziennym funkcjonowaniu.
Jednak bardzo ważna jest edukacja pacjenta o objawach alarmowych, które wymaga pilnej konsultacji z lekarzem. Męty w ciele szklistym można leczyć kroplami z jodkiem potasu
i stosować preparaty wspomagające. Leczenie mętów tą metodą jest jedynie objawowe i mało skuteczne. Istnieje leczenie laserowe, które wykonuje lekarz okulista w zależności od zaawansowania mętów w oku.
Witreoliza laserem neo-dymowo-YAG
Polega na rozdrobnieniu lub odparowaniu zmętnienia poprzez nanosekundowe impulsy świetlne lasera. Energia lasera rozbija męty zbudowane z kolagenu i kwasu hialuronowego. Pacjent podczas może widzieć chwilowo małe plamki i cienie.
W literaturze pojawiły się propozycje wskazań do zabiegu:
- przewlekły męt utrzymujący się dłużej niż 6 miesięcy,
- obecność pierścienia Weissa,
- męt w odległości powyżej 2 mm od siatkówki,
- męt w odległości powyżej 5 mm od soczewki krystalicznej,
- brak obwodowej patologii siatkówki.
Witreoliza jest procesem nieinwazyjnym i bezbolesnym. Jednak niesie ze sobą ryzyko powikłań takich jak:
- zaćma,
- IOP nagły wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego,
- rozdarcie siatkówki.
Witrektomia pars plana – PPV
Obecnie najczęściej stosowana technika chirurgiczna. Dobrze tolerowana, jednak może być przyczyną jatrogennego pęknięcia czy odwarstwienia siatkówki.
Ze względu na brak obiektywnych wyników skuteczności leczenia przed i po zabiegach wybór najwłaściwszej metody leczenia nie należy do najłatwiejszych. Przy podjęciu decyzji warto pamiętać o profilu bezpieczeństwa. Leczenie wydaje się skuteczniejsze z zastosowaniem PPV w porównaniu z YAG, chociaż brak aktualnych badań porównujących obie te metody.
Czym może grozić zignorowanie problemu?
Zignorowanie objawów takich jak fotopsje jest niebezpieczne. Wymagają dalszej diagnostyki w celu wykluczenia przedarcia siatkówki i powstania w niej otworu. Silne błyski w oczach mogą sygnalizować powstanie PVD.
Czy męty w oku mogą zniknąć lub się wchłonąć?
Męty w ciele szklistym mogą pojawić się na jakiś czas i zniknąć. Jednak czasem utrzymują się w polu widzenia przez kilka miesięcy bez znacznej poprawy.
Domowe sposoby na męty w oku
Pojawienie się mętów można jedynie spowolnić stosując preparaty pomocnicze w kroplach
z antyoksydantami. W składzie tych preparatów można znaleźć:
- cynk,
- hesperydyne,
- L-lizyne,
- kwas askorbinowy,
- jodek potasu,
- procyjanidyna.
Czy są jakieś ćwiczenia na męty w oku?
Biorąc pod uwagę patomorfologię mętów ciała szklistego, nie istnieje sprawdzony i skuteczny sposób wykonywania ćwiczeń na usunięcie powstających wraz z wiekiem mętów w oku. Długo utrzymujące się zmętnienia w oczach należy usunąć laserem lub chirurgicznie.
Czy stres może spowodować powstawanie męt w oku?
Stres oksydacyjny występuje gdy pojawiają się niestabilne reaktywne formy tlenu (ROS). Rodniki niszczą białka, tłuszcze, jak również kwasy nukleinowe. Nadmiar wolnych rodników uszkadza drobne struktury oka i wywołuje stan zapalny w oku. Zapalenie oczu jest jedną
z przyczyn powstawania mętów wraz z dekompozycją włókien kolagenowych i kwasu hialuronowego.
Czy istnieje jeden skuteczny sposób na męty w oku?
Nie ma skutecznego sposobu leczenia mętów gałki ocznej. Latające przed oczami męty, muszki z czasem pojawiają się i znikają samoczynnie. Lekarz okulista kwalifikuje do zabiegu chirurgicznego jeśli w oku męty są dokuczliwe i uniemożliwią codzienne czynności.
