Odwarstwienie (odklejenie) siatkówki – leczenie, objawy

Czym jest odwarstwienie siatkówki oka?

Odwarstwienie siatkówki występuje, gdy siatkówka oddziela się od swojej podłożonej tkanki podtrzymującej. Siatkówka jest warstwą tkanki nerwowej, która pokrywa wewnętrzną powierzchnię tylnej części gałki ocznej. Jej główną rolą jest przetwarzanie światła wpadającego do oka na impulsy nerwowe, które są następnie przekazywane do mózgu za pośrednictwem nerwu wzrokowego. W ten sposób siatkówka umożliwia nam widzenie i rozpoznawanie kształtów, kolorów i wzorców.

Odwarstwienie siatkówki jest poważnym stanem, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Jeśli nie zostanie leczone, może prowadzić do trwałej utraty wzroku.

Należy również pamiętać, że odklejenie siatkówki może być bezobjawowe, zwłaszcza jeśli nie dotyczy centralnej części siatkówki. Wczesne wykrycie i leczenie odwarstwienia siatkówki może pomóc w uniknięciu trwałej utraty wzroku

Rodzaje odwarstwienia siatkówki

Poniżej lista rodzajów odwarstwienia siatkówki wraz z krótkim opisem każdego z nich, podana przez Międzynarodową Statystyczną Klasyfikację Chorób (ICD-10).

Odwarstwienie siatkówki wysiękowe

Odwarstwienie siatkówki wysiękowe to stan, w którym płyn zbiera się pod siatkówką, co prowadzi do jej oderwania się. Ma podłoże zapalne lub infekcyjne lub jest spowodowane guzem.

Przyczyną tego rodzaju odwarstwienia siatkówki mogą być choroby takie jak np. zapalenie naczyń lub choroba Gravesa-Basedowa. Objawy odwarstwienia siatkówki wysiękowego obejmują m.in. nagłe pojawienie się mętów lub zaciemnienia w polu widzenia, błyski światła, pływające mroczki, a także utratę ostrości wzroku.

Odwarstwienie siatkówki trakcyjne

Odwarstwienie siatkówki trakcyjne to rodzaj odwarstwienia siatkówki, który występuje, gdy nieprawidłowa błona włóknista lub fibrowaskularna odciąga siatkówkę, powodując jej oderwanie od nabłonka barwnikowego (działają na siatkówkę niczym cienkie nitki).

Przyczyną tego rodzaju odwarstwienia siatkówki mogą być choroby takie jak cukrzyca (retinopatia cukrzycowa proliferacyjna), retinopatia wcześniaków, zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD). Objawy odwarstwienia siatkówki trakcyjnego obejmują m.in. nagłe pojawienie się mętów lub zaciemnienia w polu widzenia, błyski światła (sugerujące przedarcia siatkówki), pływające mroczki, a także gwałtowną utratę ostrości widzenia (gdy obejmuje dołek środkowy).

Odwarstwienie siatkówki przedarciowe (otworopochodne)

Odwarstwienie siatkówki przedarciowe występuje, gdy na siatkówce pojawiają się pęknięcia,otwory lub rozerwania, przez które przedostaje się płyn (ciała szklistego) pod siatkówkę.

Przyczyną tego rodzaju odwarstwienia siatkówki mogą być urazy oka, choroby takie jak cukrzyca, zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) lub choroby dziedziczne. Objawy odwarstwienia siatkówki przedarciowego obejmują m.in. nagłe pojawienie się mętów lub zaciemnienia w polu widzenia, błyski światła, pływające mroczki, a także utratę ostrości wzroku.

Odwarstwienie siatkówki – objawy

Odwarstwienie siatkówki często nie daje objawów ani bólu, dlatego może być wykrywane dopiero po kilku latach, kiedy wcześniejsze oznaki choroby były ignorowane.

Objawy odwarstwienia siatkówki wymienione przez Amerykańską Akademię Okulistyki w publikacji „Detached Retina”, 2022:

• Nagłe pojawienie się wielu drobinek unoszących się w polu widzenia, zwanych ciałami unoszącymi (floaters), tzw. objaw dymu tytoniowego.
• Błyski światła w jednym lub obu oczach (photopsia).
• Zmniejszona ostrość widzenia.
• Stopniowe zmniejszanie się widzenia obwodowego (peripheral vision).
• Cień lub zasłona przesłaniająca pole widzenia.
• Wielu nowych ciał unoszących w polu widzenia np. „pajęczyna”
• Nagłe dostrzeganie błyskających świateł, które niektórzy opisują jak widzenie gwiazd po uderzeniu w oko.
• Cień pojawiający się w widzeniu obwodowym.
• Szara „zasłona” lub „kurtyna” powodująca ubytki pola widzenia objaw patognomoniczny (charakterystyczny dla tej choroby)

Odwarstwienie siatkówki – przyczyny oraz grupy ryzyka

Czynnikami zwiększającymi ryzyko odwarstwienia siatkówki są:

• wiek – zwłaszcza w wieku 60-70 lat, kiedy zmiany w strukturze ciała szklistego mogą przyspieszać
• urazy – zwłaszcza te bezpośrednio dotyczące oka
• historia rodzinna – genetyczne predyspozycje do problemów z siatkówką
• zespół Sticklera – genetyczne schorzenie wpływające na strukturę oka
• zespół Marfana
• krótkowzroczność – w szczególności ciężka forma, która może wpływać na kształt i strukturę siatkówki. Wszyscy pacjenci krótkowzroczni powinni pod stałą opieką lekarza okulisty. Im wyższa krótkowzroczność tym wyższe ryzyko. Przy wadzie wzroku -9,0 dioptrii zwiększa się 44x krotnie.
• stany zapalne oczu
• operacja zaćmy – zabieg chirurgiczny, który może wpływać na kondycję siatkówki
• cukrzyca
• guzy gałki ocznej
• nowotwory oka
• wcześniejsze odwarstwienie siatkówki w drugim oku

Odwarstwienie siatkówki – leczenie

Leczenie odwarstwienia siatkówki wymaga leczenia chirurgicznego, które można przeprowadzić na następujące sposoby:

• klamrowanie twardówki – Leczenie operacyjne z wykorzystaniem zewnątrzgałkowego wszczepu (taśma silikonowa), który jest przyszywany do ściany gałki ocznej.
• Retinopeksja pneumatyczna z drenażem płynu podsiatkówkowego – drenaż płynu podsiatkówkowego w celu zamknięcia otworów siatkówki i połączenia siatkówki z podłożem nabłonka barwnikowego, a także obniżenia trakcji szklistkowo-siatkówkowej.
• Tamponada gazowa – aplikacja gazu do oka w celu podtrzymania odwarstwionej siatkówki (gaz wchłania się samoistnie).
• Laserowa fotokoagulacja między częścią wzrokową siatkówki a nabłonkiem barwnikowym, prowadząca do wytworzenia małych blizn zamykających otwory.
• Kriokoagulacja – metoda wykorzystująca minimalne przymrożenie siatkówki.
• Stosowanie taśmy silikonowej – wykorzystywana jako „plaster” wszczepiany do ściany gałki ocznej.
• Witrektomia z endotamponadą – stosowana w celu usunięcia ciała szklistego, błon nasiatkówkowych i odciążenia siatkówki od błony przed- i podsiatkówkowej.

Wybór metody leczenia odwarstwienia siatkówki zależy od kilku czynników, w tym rodzaju i lokalizacji odwarstwienia, stopnia oddzielenia oraz obecności ewentualnych współistniejących schorzeń oka. Ogólnie rzecz biorąc, leczenie ma na celu zabezpieczenie przerwania lub otworu w siatkówce i ponowne przyłączenie jej do podłożonej tkanki.

Diagnostyka

Metody diagnostyczne pomagające wykryć odwarstwienie siatkówki oka wg. Albert & Jakobiec’s Principles & Practice of Ophthalmology (2022) to:

• Badanie w lampie szczelinowej – w celu oceny patologii przedniego odcinka oka, takiej jak hyphema, podwichnięcie soczewki czy iridodializa, które mogą utrudniać wizualizację tylnej części oka.
• badanie oka po uprzednim maksymalnym rozszerzeniu źrenicy– aby zbadać siatkówkę i zidentyfikować ewentualne pęknięcia lub odwarstwienia siatkówki.
• oftalmoskopia pośrednia z kompresją twardówki – aby ocenić zakres odwarstwienia i zidentyfikować wszystkie przerwania siatkówki.
• Zdjęcie dna oka – w celu dokumentacji zakresu odwarstwienia siatkówki i zajęcie 3plamki.
• Optyczna koherentna tomografia (OCT) – aby dostarczyć szczegółowe obrazy siatkówki i plamki.
• USG w prezentacji B – do identyfikacji odwarstwienia siatkówki w przypadkach nieprzezroczystości ośrodków oka np. w zaćmie dojrzałej lub współistniejącego krwotoku do ciała szklistego. Można określić dokładny zakres zmian i przyczynę.

Diagnostyka odwarstwienia siatkówki, oprócz wcześniej wymienionych metod, zakłada również szczegółowy wywiad medyczny dotyczący objawów pacjenta. Specjalista może zwrócić uwagę na moment pojawienia się oraz czas trwania dolegliwości, ewentualne wcześniejsze urazy czy operacje oka oraz na towarzyszące schorzenia mogące wpłynąć na zwiększenie ryzyka problemów z siatkówką.

Profilaktyka i zapobieganie

Następujące metody profilaktyki oraz zapobiegania odwarstwieniu zaćmy są rekomendowane przez Amerykańską Akademię Okulistyki oraz Narodowy Instytut Oka (USA):

• Regularne badania wzroku – regularne badania u okulisty mogą pomóc w wykryciu problemów z siatkówką na wczesnym etapie, zanim dojdzie do jej odwarstwienia.
• Unikanie urazów oka – urazy oka mogą prowadzić do odwarstwienia siatkówki, dlatego ważne jest, aby chronić oczy w sytuacjach, w których istnieje ryzyko urazu.
• Uważne obserwowanie objawów – jeśli zauważysz nagłe pojawienie się błysków światła, dużą ilość nowych ciałek unoszących się w polu widzenia (tzw. „floaters”) lub cienie w polu widzenia, niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem.
• Ostrożność przy lekach na jaskrę – niektóre leki na jaskrę, takie jak pilokarpina, mogą zwiększać ryzyko odwarstwienia siatkówki.
• Znajomość historii rodziny – jeśli w Twojej rodzinie występowały przypadki odwarstwienia siatkówki, istnieje większe ryzyko wystąpienia tego schorzenia. W takim przypadku regularne badania wzroku są jeszcze bardziej istotne.

Czy można podejmować aktywność fizyczną z odwarstwieniem siatkówki?

Nie zaleca się wykonywania ćwiczeń w przypadku odwarstwienia siatkówki. Jakakolwiek aktywność fizyczna, która podnosi ciśnienie krwi lub powoduje gwałtowne ruchy głowy, może zwiększyć ryzyko dalszego oddzielenia się siatkówki lub powikłań. Do nich możemy zaliczyć:

• Nagłe lub wstrząsające ruchy, które mogą zwiększyć ryzyko dalszego oddzielenia się siatkówki lub powikłań
• Ćwiczenia o dużym wpływie na ciśnienie krwi, takie jak bieganie lub skakanie
• Aktywności zwiększające ciśnienie krwi, takie jak podnoszenie ciężarów
• Działania polegające na pochylaniu się lub podnoszeniu ciężkich przedmiotów, ponieważ może to zwiększyć ciśnienie wewnątrzgałkowe

Najlepiej jest unikać jakiejkolwiek intensywnej aktywności do momentu pełnego wyzdrowienia siatkówki podaje publikacja naukowa „Retinal detachment” (2014, David Steel, Sunderland Eye Infirmary)

Odwarstwienie siatkówki a alkohol

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to zagadnienie, aczkolwiek odwarstwienie siatkówki oraz spożywanie alkoholu nie będą sprzyjały leczeniu ani zapobieganiu odwarstwieniu siatkówki. Publikacja naukowa „Alcohol and the Eye”, (Saeed Karimi, Amir Arabi, Toktam Shahraki, 2021) wskazuje, że alkohol może powodować: zaburzenia ruchów gałek ocznych, neuropatie nerwy wzrokowego czy zwiększa ryzyko wystąpienia chorób oczu, takich jak: zaćma, zwyrodnienie plamki związane z wiekiem, retinopatia cukrzycowa, różne rodzaje , choroby naczyniowe siatkówki i choroby powierzchni oka.

Renta na odwarstwienie siatkówki

Leczenie odwarstwienia siatkówki wymaga unikania wszelkich prac i aktywności fizycznej. W związku z tym osoby z tą diagnozą mają możliwość ubiegania się w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych o rentę z powodu niezdolności do wykonywania zawodu.