Jaskra pierwotna zamkniętego kąta (ang. primary angle closure glaucoma) to rodzaj jaskry, który charakteryzuje się czasowym lub stałym zamknięciem kąta przesączania w oku. W wyniku tego zamknięcia płyn wodnisty nie może swobodnie przepływać przez gałkę oczną, co prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego i uszkodzenia nerwu wzrokowego, które skutkuje utratą wzroku.
Najczęstszą przyczyną JPZK są zmiany genetyczne które powodują np. płytkie komory przednie, krótkie osi gałki ocznej, grube soczewki czy zmiany w ciele rzęskowym, co zwiększa ryzyko blokowania kąta przesączania, które prowadzi do jaskry pierwotnie zamkniętego kąta.
Spis treści
Rodzaje jaskry zamkniętego kąta
Wyróżnia się trzy główne rodzaje tej choroby, które różnią się częstotliwością i intensywnością objawów, a także szybkością rozwoju. Poniżej przedstawiamy szczegółowy opis każdego z tych rodzajów.
Nawracająca jaskra zamkniętego kąta – w przypadku nawracającej jaskry zamkniętego kąta, epizody zwiększonego ciśnienia wewnątrzgałkowego i zablokowania przepływu płynu wewnątrz oka mogą pojawiać się wielokrotnie. Po zastosowaniu odpowiedniego leczenia, takiego jak leki obniżające ciśnienie w oku lub zabiegi laserowe, kąt może się ponownie otworzyć, a ciśnienie wraca do normy. Jednak w niektórych przypadkach taki atak może powrócić, co klasyfikuje ją jako nawracającą.
Przewlekła jaskra zamkniętego kąta – tutaj blokada rozwija się powoli, przez długi czas. Może nie być żadnych ostrych objawów, a wzrost ciśnienia w oku dzieje się stopniowo. Często ten rodzaj jaskry rozwija się bez bólu i bez wyraźnych objawów, dlatego regularne badania oczu są tak ważne.
Ostra jaskra zamkniętego kąta – w tej formie jaskry następuje ostre zamknięcie kąta odpływu cieczy wodnistej w oku (szybko i nagle). Możesz doświadczyć silnego bólu oka, zaczerwienienia, i gwałtownego pogorszenia widzenia. Jest to stan nagły i wymaga szybkiej pomocy medycznej.
Objawy
Pierwsze etapy choroby mogą być bezobjawowe, ale wraz z rozwojem. Najczęstsze objawy JPZK mogą obejmować:
ból oka,
zaczerwienienie,
zamglone widzenie,
widzenie aureoli wokół świateł,
nagły spadek ostrości wzroku.
Przy silnym ataku: silne bóle głowy, bóle wokół oka, pogorszenie wzroku, nudności i wymioty. Ostre pierwotne zamknięcie kąta może występować u ludzi wcześniej nie leczących się na jaskrę.
Objawy są zależne od wielkości obszaru objętego zamknięciem oraz jego charakteru.
Zamknięcie kąta przesączania – przyczyny
Przyczyny zamknięcia kąta w jaskrze pierwotnej zamkniętego kąta obejmują różne mechanizmy, które powodują zwężenie lub zamknięcie kąta przesączania w oku:
Blok źreniczny – Jest to najczęstsza przyczyna zamknięcia kąta. Występuje, gdy obwodowa część tęczówki przylega do soczewki, blokując normalny przepływ płynu wewnątrzgałkowego z tylnego do przedniego odcinka oka, co prowadzi do wysokiego ciśnienia wewnątrzgałkowego i przemieszczenia tęczówki ku przodowi.
Nietypowe ułożenie tęczówki – gruba, przesunięta do przodu tęczówka może przyczyniać się do zamknięcia kąta.
Rotacja wyrostków rzęskowych – przednie przemieszczenie ciała rzęskowego może prowadzić do zwężenia kąta przesączania.
Rozwój zrostów – powstawanie zrostów (synechia) między tęczówką a rogówką, co dodatkowo blokuje przepływ płynu.
Zmiany w objętości i grubości soczewki – z wiekiem soczewka staje się grubsza i może przesuwać się do przodu, co przyczynia się do zamknięcia kąta.
Czynniki ryzyka
Najczęściej jaskra pierwotna zamkniętego kąta pojawia się w wieku średnim i starszym. Typowo, ryzyko wystąpienia tej choroby znacznie wzrasta po 40. roku życia, a największa częstość diagnozowania występuje u osób w wieku 50-70 lat. JPZK częściej dotyka kobiet.
Jaskra pierwotnego zamknięcia kąta (JPZK) jest częstsza u osób pochodzenia azjatyckiego, zwłaszcza o pochodzeniu sino-mongolskim, niż u osób rasy białej. Badania wykazały, że występowanie JPZK jest około 20-40 razy wyższe u Eskimosów (nazywanych również Inuitami) niż u osób rasy białej.
Leczenie jaskry pierwotnie zamkniętego kąta
Leczenie zazwyczaj obejmuje:
Stosowanie kropli do oczu zmniejszających ciśnienie wewnątrzgałkowe – Krople te są pierwszym krokiem w leczeniu jaskry i mają na celu obniżenie ciśnienia wewnątrz oka. Działają poprzez zmniejszenie produkcji płynu wewnątrzgałkowego lub zwiększenie jego odpływu, co pomaga chronić nerw wzrokowy przed dalszymi uszkodzeniami.
Laseroterapię – metoda leczenia, która wykorzystuje skoncentrowane światło lasera do stworzenia małych przestrzeni w tęczówce lub leczenia samego kąta przesączania, co ułatwia odpływ płynu wewnątrzgałkowego. Laseroterapia może być stosowana w celu zapobiegania dalszym atakom jaskry zamkniętego kąta lub jako część długoterminowego leczenia.
Procedury chirurgiczne mające na celu poprawę drenażu płynu wewnątrzgałkowego – gdy krople i laseroterapia nie są wystarczające, konieczna może być interwencja chirurgiczna. Chirurgia ma na celu stworzenie nowej drogi odpływu płynu wewnątrzgałkowego lub usunięcie blokady powodującej wzrost ciśnienia w oku.
Zapobieganie uszkodzenia nerwu wzrokowego.
Terapia chorób z zamkniętym kątem przesączania, w przeciwieństwie do leczenia jaskry otwartego kąta, koncentruje się na usunięciu przyczyny problemu. Działa przez ułatwienie wypływu płynu z oka i zmniejszenie ciśnienia wewnątrz gałki ocznej.
Diagnostyka
Poniżej najważniejsze metody diagnostyczne wykorzystywane w wykrywaniu jaskry:
Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego – kluczowa metoda diagnozowania jaskry, ponieważ wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe jest głównym czynnikiem ryzyka. Pomiar ten jest przeprowadzany przy użyciu tonometru, który mierzy ciśnienie w oku, pomagając wykryć jakiekolwiek nieprawidłowości.
Badanie kąta przesączania – badanie jest ważne w diagnozowaniu jaskry pierwotnej zamkniętego kąta, ponieważ pozwala ocenić, czy kąt, przez który odpływa płyn wewnątrzgałkowy, jest otwarty czy zamknięty. Wykorzystuje się do tego gonioskopię – specjalną technikę, która pozwala bezpośrednio obejrzeć kąt przesączania.
Ocena nerwu wzrokowego – nerw wzrokowy może być uszkodzony przez podwyższone ciśnienie wewnętrzgałkowe. Obejmuje to ocenę tarczy nerwu wzrokowego za pomocą oftalmoskopii, która może wykazać charakterystyczne zmiany związane z jaskrą, jak zagłębienie tarczy nerwu wzrokowego.
Na podstawie wyników tych badań, specjalista może zaproponować najbardziej odpowiednią strategię leczenia, dostosowaną do indywidualnych potrzeb pacjenta. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie są kluczowe w zapobieganiu postępowi jaskry i ochronie wzroku pacjenta.
Profilaktyka
Profilaktyka jaskry pierwotnej zamkniętego kąta (JPZK) koncentruje się na wczesnym wykrywaniu i zapobieganiu rozwojowi choroby. Kluczowym elementem profilaktyki jest regularny skrining, czyli systematyczna ocena osób w grupie ryzyka. Wczesne wykrycie umożliwia podjęcie odpowiednich działań zapobiegawczych, takich jak monitorowanie ciśnienia wewnątrzgałkowego i stanu kąta przesączania, a także ocenę nerwu wzrokowego.
Laserowa Irydotomia Obwodowa (LPI) jest jedną z głównych metod profilaktycznych stosowanych w przypadku zagrożenia JPZK. Polega ona na użyciu lasera do stworzenia niewielkiego otworu w tęczówce, co ułatwia odpływ płynu wewnątrzgałkowego i zapobiega nagłemu wzrostowi ciśnienia w oku, co jest kluczowe w zapobieganiu atakom ostrej jaskry zamkniętego kąta. LPI jest zalecana szczególnie w przypadkach, gdy istnieje wysokie ryzyko zamknięcia kąta na co wskazuje publikacja naukowaj „Primary vs. Secondary Angle Closure Glaucoma”, 2023, Annie K. Lim.
