- Ostatnia aktualizacja: 30/11/2023
Jaskra to grupa chorób oczu, która polega na uszkodzeniu nerwu wzrokowego i prowadzi do utraty wzroku. Często wiąże się z wysokim ciśnieniem wewnątrz oka, ale może występować również przy normalnym lub niskim ciśnieniu ocznym.
Jaskra początkowo potrafi być bezobjawowa co utrudnia wczesne wykrycie, dlatego wymaga stałego monitorowania i leczenia, aby zapobiec pogorszeniu widzenia. Szczególnie dotyczy to osób z krótkowzrocznością oraz tych, których rodzina w przeszłości chorowała na jaskrę. Warto raz w roku wykonać podstawowe badania diagnostyczne oczu.
"W Polsce na jaskrę choruje ponad milion osób. Szacuje się, że tylko połowa z nich została zdiagnozowana"
Gdy pojawiają się pierwsze objawy jaskry, większość pacjentów zauważa trudności z widzeniem, co może sprawiać problemy przy czytaniu, chodzeniu, wchodzeniu po schodach, rozpoznawaniu twarzy oraz prowadzeniu samochodu. W tym artykule dowiesz się więcej na temat rodzajów jaskry, jej leczenia oraz diagnostyki.
Spis
Rodzaje jaskry
Jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK) – Jest to najczęstsza forma jaskry, która rozwija się powoli i jest zazwyczaj bezobjawowa do momentu wystąpienia znacznego uszkodzenia wzroku. W POAG, kąt między tęczówką a rogówką jest otwarty, ale odpływ płynu jest utrudniony, co prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Jaskra pierwotna zamkniętego kąta (JPZK) – W tej formie jaskry, kąt między tęczówką a rogówką jest fizycznie zablokowany, co prowadzi do nagłego wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego. PACG jest mniej powszechna, ale stanowi sytuację awaryjną, ponieważ może szybko prowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku.
Jaskra wtórna otwartego kąta – Jest to forma jaskry, która rozwija się jako wynik innego stanu lub choroby, takiej jak zapalenie oka, zaćma lub uraz oka. Podobnie jak w POAG, kąt między tęczówką a rogówką jest otwarty, ale odpływ płynu jest utrudniony.
Jaskra wtórna zamkniętego kąta – Ta forma jaskry również rozwija się jako wynik innego stanu lub choroby, ale w tym przypadku kąt między tęczówką a rogówką jest zablokowany, co prowadzi do nagłego wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Jaskra barwnikowa – Jest to rzadka forma jaskry, w której ziarna barwnika odłączają się od tęczówki i blokują odpływ płynu z oka, prowadząc do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego. Często występuje u młodych mężczyzn.
Jaskra posterydowa – Jest to forma jaskry, która występuje u osób z rzadkimi zaburzeniami genetycznymi, takimi jak zespół Sturge-Webera lub oczopląs. W jaskrze posterydowej, naczynia krwionośne i tkanka nerwowa w tylnej części oka są uszkodzone.
Jaskra neowaskularna – Jest to rzadka forma jaskry, która występuje, gdy nowe naczynia krwionośne rosną na tęczówce, blokując odpływ płynu z oka. Jest to zazwyczaj wynik innych chorób, takich jak cukrzyca lub zaawansowana retinopatia.
Jaskra fakolityczna – Jest to forma jaskry wtórnej, która rozwija się w wyniku zaawansowanej zaćmy. W zaćmie przejrzystej, wielkocząsteczkowe białka uwalniają się ze zmienionej soczewki i mogą zablokować siateczkę beleczkowania, prowadząc do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Jaskra torebkowa (zespołu pseudoeksfoliacji) – Jest to forma jaskry wtórnej, która rozwija się w wyniku odkładania się złogów materiału eksfoliacyjnego w obrębie siateczki beleczkowania. Te złogi mogą „zatkać” siateczkę, utrudniając odpływ cieczy wodnistej i prowadząc do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Jaskra zapalna – Jest to forma jaskry wtórnej, która rozwija się w wyniku przewlekłego lub nawracającego zapalenia błony naczyniowej. Stan zapalny, zablokowanie siateczki przez komórki zapalne i włóknik, lub wtórne zrosty i neowaskularyzacja mogą uszkodzić strukturę kąta przesączania i utrudnić odpływ cieczy wodnistej.
Jaskra pourazowa – Jest to forma jaskry wtórnej, która może powstać w wyniku urazu oka. Pourazowy krwotok do komory przedniej może zablokować beleczkowanie przez erytrocyty (jaskra erytrocytarna), lub bezpośrednie uszkodzenie ciała rzęskowego może prowadzić do jaskry w pourazowym cofnięciu kąta.
Jaskra jatrogenna – Jest to forma jaskry wtórnej, która może być spowodowana terapią lub zabiegiem w obrębie gałki ocznej. Przykłady to przewlekła kortykoterapia miejscowa lub ogólna, olej silikonowy, lub stan zapalny związany z zabiegiem. Mechanizmy rozwoju jaskry są różne w zależności od przyczyny.
Jakie są objawy jaskry?
Objawy jaskry pierwotnej otwartego kąta
Z uwagi na brak początkowych objawów, ponad połowa pacjentów nie ma świadomości swojej choroby, a diagnoza jest zazwyczaj postawiana dopiero w zaawansowanym stadium.
Utrata obwodowego (bocznego) widzenia
Utrata ostrości widzenia
Ból głowy
Rozmyte widzenie
Trudności z adaptacją do ciemności
Podwyższone ciśnienie śródgałkowe
Czasami pacjenci mogą doświadczać bólu i dyskomfortu oczu związanego z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym.
Objawy Jaskry pierwotnej zamkniętego kąta
Bardzo silny ból oka i głowy,
Nudności, wymioty,
Zmniejszenie ostrości widzenia
Nagłe zamglenie widzenia
Zaczerwienienie oka
Efekt aureoli wokół źródeł światła.
niereaktywna źrenica
Objawy Jaskry wtórnej otwartego kąta
Stopniowa utrata obwodowego widzenia
Rozmyte widzenie
Ból oka
Zaczerwienienie oka
Zmniejszenie ostrości widzenia
Objawy Jaskry wtórnej zamkniętego kąta
Nagły ból oka
Zmniejszenie ostrości widzenia
Zaczerwienienie oka
Widzenie aureoli wokół świateł
Nudności i wymioty
Nagłe zamglenie widzenia
Ból głowy
Przyczyny jaskry
Przyczyny jaskry pierwotnej otwartego kąta
- podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe,
- zaawansowany wiek,
- obecność jaskry w rodzinie,
- cukrzyca,
- choroby układu krwionośnego,
- krótkowzroczność, antykoncepcja,
- Latynosi oraz osoby czarnoskóre,
- migrena,
- powiększona tarcza nerwu II
Przyczyny jaskry pierwotnej zamkniętego kąta
- Zaawansowany wiek
- Przeważnie chorują kobiety
- Obecność jaskry w rodzinie
- Nadwzroczność
- Anatomicznie mniejsza gałka oczna lub płytka komora przednia oka
Przyczyny jaskry wtórnej otwartego kąta
- Przewlekłe lub nawracające zapalenie błony naczyniowej.
- Gromadzenie się złogów eksfoliacyjnych w siateczce beleczkowania.
- Tarcie listka barwnikowego tęczówki o aparat więzadełkowy soczewki.
- Uwolnienie dużych cząsteczek białka z soczewki zmienionej zaćmowo.
- Krwotok do komory przedniej po urazie.
- Nieudana terapia lub procedura na gałce ocznej.
- Podwyższone ciśnienie w żyłach nadtwardówkowych, choroby rogówki, lub guzy wewnątrzgałkowe.
Przyczyny jaskry wtórnej zamkniętego kąta
- Pęczniejąca soczewka (zaćma)
- Przemieszczenie soczewki do komory przedniej
- Zrosty tylne (odgrodzenie lub zarośnięcie źrenicy)
- patologiczne naczynia powstające w obrębie tęczówki i kąta przesączania zamykające go
- ciecz wodnista produkowana do komory tylnej przemieszcza się w odwrotnym kierunku, zbierając się za soczewką i w ciele szklistym
Diagnozowanie i rozpoznanie jaskry
Oprócz analizy ostrości wzroku jaskrę można diagnozować i rozpoznawać poprzez:
- tonometria – pomiaru ciśnienia śródgałkowego
- perymetria – badanie pola widzenia
- pachymetria – badanie grubości rogówki
- ocena zmian nerwu wzrokowego
- gonioskopią – badanie kąta przesączania
- oftalmoskopia – badanie dna oka
- OCT – zaawansowana technika skanowania, która tworzy szczegółowe obrazy tylnej części oka
Jak wskazuje czwarta edycja książki „Practice of Ophthalmology” Daniel M. Alberta. W diagnozowaniu jaskry również można skorzystać z elektroretinografii jak opisuje badanie „Electroretinography in glaucoma diagnosis” przeprowadzone przez Laura J Wilsey’a oraz Brad Fortune’a z ośrodka naukowego Devers Eye Institute.
Jaskra leczenie
Leczenie jaskry skupia się na obniżaniu ciśnienia wewnątrzgałkowego, co pomaga spowolnić lub zatrzymać uszkodzenie nerwu wzrokowego. Oto kilka metod leczenia jaskry:
Leczenie farmakologiczne jaskry: Stosuje się 4 grupy leków, które zmniejszają produkcję cieczy wodnistej lub ułatwiają jej odpływ z gałki ocznej, co obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe.
Laserowe operacje jaskry: Zabiegi laserowe są szybkie, trwają kilka minut i są bezbolesne. Wyróżniamy następujące rodzaje laserowej operacji jaskry: selektywna trabekuloplastyka (SLT), irydotomia (LPI)
Selektywna trabekuloplastyka (SLT) to mało inwazyjna technika udrażniania dróg odpływu cieczy wodnistej. Po zabiegu nie pozostają blizny i można go wielokrotnie powtarzać.
Irydotomia (LPI) polega na wykonaniu laserem niewielkiego otworu w górnej części tęczówki, który staje się nową drogą odpływu cieczy wodnistej i obniża ciśnienie wewnątrz gałki ocznej. Zabieg wykonuje się jednorazowo.
Chirurgiczne metody usuwania jaskry: Interwencja chirurgiczna jest konieczna, gdy inne sposoby leczenia jaskry nie przynoszą rezultatów lub uszkodzenie jaskrowe szybko postępuje.
Trabekulektomia: Jest to najczęściej wykonywana operacja na jaskrę. Polega na stworzeniu nowego kanału odpływu dla cieczy wodnistej, co pomaga obniżyć ciśnienie wewnątrzgałkowe.
Implantacja drenażu (np. zastawki Ahmeda, zastawki Baerveldta, Ex-Press): W tym zabiegu chirurg okulista umieszcza małe urządzenie w oku, które pomaga odprowadzić ciecz wodnistą z oka, obniżając ciśnienie wewnątrzgałkowe.
Mikroinwazyjna chirurgia jaskry (MIGS): To nowsza kategoria procedur chirurgicznych, które są mniej inwazyjne i mają mniej powikłań niż tradycyjne operacje na jaskrę. MIGS zazwyczaj polega na użyciu małych urządzeń lub technik, które poprawiają odpływ cieczy wodnistej z oka – na podstawie „Micro-invasive glaucoma surgery (MIGS): a review of surgical procedures using stents”, Lutz E Pillunat, Klinika Okulistyki Szpitala Uniwersyteckiego im. Carla Gustava Carusa w Dreźnie.
Cyklofotokoagulacja: Jest to procedura, w której laser lub ultradźwięki są używane do zniszczenia części ciała rzęskowego, które produkuje ciecz wodnistą. Jest to zazwyczaj zarezerwowane dla ciężkich przypadków jaskry, które nie reagują na inne formy leczenia, co potwierdza badanie „Micropulse transscleral diode laser cyclophotocoagulation in the treatment of refractory glaucoma” zespołu Anna M Tan z Klinika Okulistyki, Narodowego Szpital Uniwersyteckiego w Singapurze.
Czy jaskra jest uleczalna?
Konsensus naukowy wskazuje, że Jaskra nie jest uważana za chorobę uleczalną w sensie całkowitego wyeliminowania choroby, ale jej objawy i progresję można skutecznie kontrolować za pomocą odpowiedniego leczenia. Wczesne wykrycie i leczenie są kluczowe dla zapobiegania dalszemu uszkodzeniu nerwu wzrokowego i utracie ostrości wzroku.
W jaki sposób widzi chory na jaskrę?
Według publikacji naukowej „What Do Patients With Glaucoma See? Visual Symptoms Reported by Patients With Glaucoma” przeprowadzonej przez zespół z Centrum Badań nad Jaskrą z Wills Eye Hospital (Filadelfia, Pensylwania) możemy wyszczególnić następujące problemy z widzeniem:
Potrzeba większej ilości światła do widzenia.
Rozmazane widzenie.
Widzenie odblasków.
Brak widzenia obwodowego.
Trudności w odróżnianiu kontrastów.
Pacjenci z większą utratą pola widzenia częściej zgłaszali trudności z dostrzeganiem obiektów po jednej lub obu stronach. Opisywali swoje widzenie jak patrzenie przez brudne okulary i mieli problemy z odróżnianiem kontrastów i kolorów.
Czego nie wolno robić kiedy choruje się na jaskrę?
Długotrwała praca przy komputerze i korzystanie ze smartfona: Praca przy komputerze może powodować przejściowe wahania ciśnienia wewnątrzgałkowego, co może mieć wpływ na progresję już stwierdzonej choroby. Korzystanie ze smartfona, zwłaszcza w pozycji, w której głowa jest pochylona, może również prowadzić do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Ciężki, długotrwały wysiłek fizyczny: Pacjentom z jaskrą nie jest wskazany ciężki, długotrwały wysiłek fizyczny, szczególnie przy tzw. jaskrze barwnikowej, kiedy dochodzi do uwalniania się barwnika z tęczówki. Należy także unikać ćwiczeń, w których głowa jest długotrwale pochylona.
Palenie tytoniu: Palenie ma niekorzystny wpływ na wszystkie tkanki oka poprzez zmianę perfuzji krwi, wytwarzanie wolnych rodników tlenowych i zmniejszone wytwarzanie poziomu przeciwutleniaczy we krwi i cieczy wodnistej.
Nadużywanie alkoholu: Mimo że umiarkowane ilości alkoholu mogą poprawić ukrwienie i obniżyć ciśnienie wewnątrzgałkowe, nadużywanie alkoholu przynosi więcej szkody niż korzyści.
Nadużywanie marihuany: Mimo że marihuana może obniżyć ciśnienie wewnątrzgałkowe, jej działanie jest krótkotrwałe i wymaga częstego podawania, co nie jest zalecane.
Zaniedbywanie leczenia: Pacjenci z jaskrą powinni regularnie poddawać się badaniom i stosować się do zaleceń lekarza, aby uniknąć postępu choroby i utraty wzroku.
Jaskra a czytanie
Jaskra, mimo że jest chorobą znaną z wpływu na widzenie obwodowe, wpływa również na czytanie, które jest głównie zależne od widzenia centralnego. Pacjenci z jaskrą, zwłaszcza ci z umiarkowaną lub ciężką chorobą, często opisują, że widzą jak przez mgłę, która rozciąga się również na ich widzenie centralne. Z powodu tego zamglenia, osoby z jaskrą rozpoznają mniej liter na pierwszy rzut oka, co prowadzi do wolniejszego czytania i szczególnych trudności z dłuższymi słowami.
Nawet jeśli pacjenci z jaskrą mogą czytać, jest to dla nich trudniejsze. Przez dłuższy czas, osoby z cięższą jaskrą męczą się, a ich tempo czytania spowalnia. Rozumieją też mniej z tego, co czytają. Z powodu tych trudności, osoby z jaskrą czytają rzadziej, co może prowadzić do mniejszej niezależności i większego odłączenia od świata.
Czy jaskra jest dziedziczna?
Istnieje wiele genów, które mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia jaskry, ale żaden z nich nie jest bezpośrednio odpowiedzialny za chorobę. w tym MYOC, OPTN, WDR36 i CYP1B1. Mutacje w tych genach mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia jaskry, ale nie są jedyną przyczyną choroby. Jaskra jest dziedziczna w pewnym stopniu, ale genetyka jest tylko jednym z wielu czynników, które mogą wpływać na ryzyko wystąpienia choroby, na co wskazują badania „The genetics of glaucoma: Disease associations, personalised risk assessment and therapeutic opportunities-A review” przeprowadzone przez Inas F. Aboobakara i Janey L. Wiggsa z Harvard Medical School.
Profilaktyka jaskry
Systematyczne przeprowadzanie badań okulistycznych, które umożliwiają wczesne wykrycie tej choroby i zapobieganie jej progresji.
Leczenie chorób takich jak choroby serca, nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca, które mogą prowadzić do zmian naczyniowych w oku i przyspieszać rozwój jaskry.
Regularne badania oczu oczu mogą pomóc wykryć jaskrę we wczesnych stadiach, zanim dojdzie do znaczącego uszkodzenia. Częstotliwość badań zależy od wieku i ryzyka.
Pacjenci z chorobami systemowymi powinni regularnie kontrolować ciśnienie krwi i poziom cukru we krwi.
Znajomość historii zdrowia oczu w rodzinie – jaskra ma tendencję do dziedziczenia w rodzinach. Jeśli jesteś w grupie podwyższonego ryzyka, możesz potrzebować częstszych badań.
Osoby z cukrzycą powinny przeprowadzać badanie dna oka co najmniej raz w roku.
Regularne stosowanie przepisanych kropli do oczu może znacznie zmniejszyć ryzyko, że wysokie ciśnienie w oku przerodzi się w jaskrę. Należy stosować krople do oczu zgodnie z zaleceniami lekarza, nawet jeśli nie masz żadnych objawów.
