- Ostatnia aktualizacja: 17/11/2023
Zaćma starcza to rodzaj zaćmy pojawiający się najczęściej u osób powyżej 60-70 roku życia w wyniku naturalnego procesu starzenia się soczewki. Polega na stopniowym zamgleniu widzenia, a nieleczona zaćma starcza może prowadzić do ślepoty. Jest najczęstszym typem zaćmy i zazwyczaj rozwija się w obu gałkach ocznych z różną intensywnością.
Najskuteczniejszą metodą leczenia zaćmy jest przeprowadzenie operacji usunięcia zmętniałej soczewki i wstawienia w jej miejsce sztucznego odpowiednika.
Wczesna wykrycie choroby sprzyja uniknięciu cięższych powikłań oraz szybszemu powrotu do zdrowia. Osoby po 60, z cukrzycą oraz historią zaćmy w rodzinie powinny badać wzrok przynajmniej raz w roku.
Szacuje się, że w Polsce na zaćmę choruje około milion osób. Według prognoz Głównego Urzędu Statystycznego do 2030 roku liczba osób zagrożonych zaćmą w wieku 60–74 lata zwiększy się o ok. 40 procent.
Zaćma starcza jest związana z apoptozą komórek nabłonka soczewki, której komórki „zjadają” swoje własne składniki, aby zrekompensować niedobór składników odżywczych lub usunąć uszkodzone komponenty według artykułu „Autophagy facilitates age-related cell apoptosis—a new insight from senile cataract”, 2022.
Spis treści
Objawy zaćmy starczej
- Trudności w widzeniu w nocy
- Trudności w prowadzeniu pojazdu nocą
- Zwiększona wrażliwość na światło i odblaski
- Widzenie efektów aureoli w kontakcie ze światłem
- Widzenie podwójne w jednym oku
- Wyblaknięcie lub żółknięcie kolorów
Grupy ryzyka zaćmy starczej
Grypy ryzyka wymienione w publikacji „Age Related or Senile Cataract: Pathology, Mechanism and Management”, 2016
- Osoby w zaawansowanym wieku – starsze osoby są narażone na występowanie jaskry starczej z powodu naturalnego procesu starzenia się soczewki.
- Osoby narażone na promieniowanie UV – wystawienie na promieniowanie ultravioletowe może zwiększać ryzyko wystąpienia jaskry.
- Palacze – palenie tytoniu stanowi czynnik ryzyka dla rozwoju jaskry.
- Osoby z cukrzycą – cukrzyca zwiększa ryzyko wystąpienia jaskry.
- Osoby z nadciśnieniem tętniczym – wysokie ciśnienie krwi może być związane z większym ryzykiem jaskry.
- Osoby otyłe – otyłość może zwiększać ryzyko wystąpienia jaskry.
- Osoby z historią chorób w rodzinie – obecność przypadków jaskry w rodzinie może predysponować do jej wystąpienia.
- Osoby stosujące określone leki, takie jak kortykosteroidy – niektóre leki, w tym kortykosteroidy, mogą zwiększać ryzyko rozwoju jaskry.
To są tylko niektóre z wielu przyczyn i czynników ryzyka zaćmy starczej. Ważne jest, aby pamiętać, że to schorzenie jest bardzo powszechne i zazwyczaj nie jest poważne. Jeśli jednak dostrzegasz jakiekolwiek zmiany w swoim widzeniu, koniecznie skonsultuj się z okulistą.
Dzięki wczesnemu wykryciu i leczeniu, możesz pomóc zachować swój wzrok i utrzymać zdrowie oczu w miarę starzenia się.
Mechanizm powstawania zaćmy starczej
Mechanizm powstawania zaćmy jest złożony i związany z wieloma czynnikami, ale jednym z kluczowych jest stres oksydacyjny. Soczewka oka jest narażona na działanie wolnych rodników, które powstają w wyniku normalnych procesów metabolicznych, ale także pod wpływem czynników zewnętrznych, takich jak promieniowanie UV czy dym papierosowy.
Wolne rodniki uszkadzają białka, lipidy i DNA w soczewce, co prowadzi do zmian strukturalnych i funkcjonalnych. W wyniku tego procesu soczewka traci swoją przezroczystość i staje się mętna, co powoduje zaburzenia widzenia. Oprócz stresu oksydacyjnego, powstawanie zaćmy może być związane z innymi czynnikami, takimi jak zmiany hormonalne, choroby metaboliczne, urazy oka, czy długotrwałe stosowanie niektórych leków.
Rodzaje zaćmy starczej
Podział zaćmy starczej zależy od tego, która warstwa soczewki uległa zmętnieniu. Najczęściej występują postacie mieszane.
Zaćma korowa
Wizualnie w lampie szczelinowej przyjmuje obraz zmętnienia w kształcie szprych koła od roweru lub zmian odchodzących promieniście. Jeśli zmętnienie obejmuje centralną części soczewki to pacjent może zwrócić uwagę na pogorszenie ostrości widzenia.
Zaćma podtorebkowa tylna
Podczas badania w lampie szczelinowej obserwuje się ziarniste depozyty lub wakuole. Zmętnienie tylnej torebki soczewki ma miejsce bezpośrednio pod nią. U pacjenta występuje silne pogorszenie widzenia, szczególnie z bliska. W sytuacji życiowej jest szczególnie niekomfortowe jest zaburzenie ostrości widzenia z powodu zwężenia źrenicy.
Do zaćmy podtorebkowej przedniej dochodzi bardzo rzadko.
Zaćma jądrowa
Dochodzi do zmętnienia jądra soczewki, stwardnienia i zmiany barwy na bursztynową, brunatną lub czarną.
Zaćma jądrowa powstaje powoli nie wpływając przez dłuższy czas na ostrości wzroku. Charakteryzuje się krótkowzrocznością refrakcyjną, to znaczy, że osoby mające zaburzenia ostrości widzenia takie jak starczowzroczność, widzą lepiej z bliska. W miarę upływu czasu zaćma jądrowa prowadzi do zaburzeń ostrości wzroku.
Podział zaćmy starczej ze względu na stopień dojrzałości
Zaćmę starczą można podzielić na kilka etapów w zależności od dojrzałości:
Zaćma początkowa
Obserwuje się niewielkie i pojedyncze zmętnienie soczewki.
Zaćma całkowita (dojrzała)
Zmętnienie dotyczy wszystkich warstw. Dochodzi do utraty przezierności( zmętnienia soczewki) a soczewka nabiera białej barwy.
Zaćma pęczniejąca
Kiedy soczewka jest całkowicie zmętniała zaczyna absorwować wodę i pęcznieć. Skutkuje to zwiększeniem jej wymiaru, uwypulkając się w stronę przedniego odcinka oka. W konsekwencji może spłycić komorę przednią i zwiększyć ciśnienie wewnątrzgałkowe.
Zaćma przejrzała
Występuje w dwóch wariantach:
- Zaćma Morgagniego – w której kora soczewki całkowicie się upłynnia a jądro soczewki opada
- Zaćma przejrzała obkurczona – ulegający degeneracji materiał korowy przenika przez torebkę soczewki, skutkując jej obkurczeniem i pomarszczeniem (przedniej warstwy). Tu w znacznym stopniu choroby może dojść do powikłań takich jak: jaskry fakolitycznej lub soczewkowopochodnego zapalenia błony naczyniowej.
Jakie są sposoby leczenia zaćmy starczej?
Zaćma starcza to powszechne schorzenie, które może prowadzić do utraty wzroku, ale dzięki postępowi w dziedzinie medycyny, operacja chirurgiczna jest teraz skutecznym i bezpiecznym sposobem leczenia zaćmy. Poniżej omówimy różne metody operacyjne, takie jak fakoemulsyfikację, ekstrakapsularną ekstrakcję i wewnątrzgałkową ekstrakcję zaćmy, a także rolę leczenia farmakologicznego.
Operacja chirurgiczna zaćmy starczej
Nowoczesne metody leczenia zaćmy starczej polegają na operacyjnym usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej sztuczną. Najpopularniejsze metody to facoemulsyfikacja, ekstrakapsularna ekstrakcja zaćmy i wewnątrzgałkowa ekstrakcja zaćmy.
- Fakoemulsyfikacja – najczęściej stosowana w krajach rozwiniętych. Polega na zrobieniu małego nacięcia na rogówce, wprowadzeniu ultradźwięków do soczewki, rozdrobnieniu jej i usunięciu przez nacięcie. Najszybsza, procedura jednego dnia, a większość zabiegów przebiega bez powikłań.
- Ekstrakapsularna ekstrakcja zaćmy (ECCE-Extracapsular Cataract Extraction) – polega na usunięciu przedniej części torebki soczewki, a następnie usunięciu masy soczewki.
- Wewnątrzgałkowa ekstrakcja zaćmy (ICCE- Intracapsular Cataract Extraction) – polega na usunięciu całej soczewki, w tym torebki, a następnie zastąpieniu jej sztuczną soczewką. Technika ICCE wypadła z łask z powodu dostępności do ECCE.
Leczenie farmakologiczne
Niektóre krople do oczu mogą pomóc poprawić wzrok w przypadku zaćmy starczej. Jednak ostatecznie konieczna będzie operacja usunięcia zaćmy. Ponadto niektóre leki mogą przyspieszać rozwój zaćmy. Dlatego ważne jest, aby porozmawiać z lekarzem o ryzyku i korzyściach związanych ze stosowaniem jakichkolwiek leków.
Diagnoza zaćmy starczej
Zaćma starcza to schorzenie, które może być trudne do zdiagnozowania, ponieważ jej objawy są podobne do innych problemów ze wzrokiem związanych z wiekiem. Dlatego ważne jest regularne badanie oczu, szczególnie po 60. roku życia. Tylko doświadczony okulista może prawidłowo zdiagnozować zaćmę starczą i wykluczyć inne możliwe schorzenia.
Podczas badania oka, lekarz może użyć różnych metod, aby dokładnie ocenić stan soczewki i innych struktur oka. Oto niektóre z nich:
- Test ostrości wzroku – badanie weryfikuje, jak dobrze widzisz na różne odległości.
- Badanie oka po rozszerzeniu źrenic – lekarz używa kropli do oczu, aby rozszerzyć źrenice, co pozwala na lepsze zobaczenie soczewki i innych struktur wewnątrz oka.
- Badanie przy użyciu lampy szczelinowej – pozwala lekarzowi dokładnie zbadać struktury w obrębie przedniej części oka, w tym powieki, rogówkę, tęczówkę i soczewkę.
- Tonometria – mierzy ciśnienie wewnątrzgałkowe.
Jeśli lekarz podejrzewa zaćmę starczą, może zalecić dodatkowe badania, takie jak ultradźwięki lub tomografię komputerową. Po zdiagnozowaniu zaćmy starczej, lekarz opracuje plan leczenia.
Profilaktyka i zapobieganie zaćmy starczej
Zaćma starcza jest spowodowana stresem oksydacyjnym, dlatego wiele badań skupia się na badaniu skuteczności antyoksydantów w zapobieganiu zaćmie. Oto kilka metod profilaktyki i zapobiegania zaćmy starczej:
- Optymalizacja spożycia antyoksydantów – badania zalecają optymalizację spożycia luteiny, zeaksantyny, witamin z grupy B oraz suplementów wielowitaminowych, co może być korzystne w zmniejszaniu ryzyka zaćmy jądrowej i możliwie korowej.
- Zdrowa dieta – inne badania sugerują, że zdrowa dieta bogata w owocach i warzywach może pomóc zmniejszyć ryzyko zaćmy.
- Regularne ćwiczenia – regularna aktywność fizyczna jest kolejnym elementem zdrowego stylu życia, który może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka zaćmy.
- Unikanie palenia i nadmiernego spożycia alkoholu – palenie tytoniu i nadmierne spożycie alkoholu mogą zwiększać ryzyko zaćmy, dlatego ich unikanie jest ważnym elementem profilaktyki.
- Ochrona oczu przed promieniowaniem UV – noszenie okularów przeciwsłonecznych i kapelusza podczas przebywania na zewnątrz może pomóc chronić oczy przed szkodliwym promieniowaniem UV, które może przyczynić się do rozwoju zaćmy.
Warto zauważyć, że mimo stosowania tych środków zapobiegawczych, nie zawsze jest możliwe całkowite uniknięcie zaćmy. Dlatego regularne badania oczu są nadal ważne dla wczesnego wykrywania i leczenia zaćmy.
Czy da się wyleczyć zaćmę starczą bez operacji?
Nie, zaćma starcza jest chorobą, która nie może być wyleczona bez operacji.
Czy zaćma starcza może ustąpić sama z siebie?
Nie, zaćma starcza nie może ustąpić sama z siebie. Jest to choroba, która postępuje stopniowo i prowadzi do utraty przezroczystości soczewki oka. Bez leczenia, zaćma starcza może prowadzić do znacznego pogorszenia jakości widzenia (a nawet całkowitej utraty widzenia) i utrudniać codzienne czynności. Jedynym skutecznym sposobem leczenia zaćmy starczej jest operacja usunięcia zmętniałej soczewki i zastąpienie jej sztuczną soczewką.
